Trước khi cung đình Huế ra đời, thì nhà Lý, Trần, Lê cũng đã xây dựng một vài kiến trúc trước đó. Vậy nên, khi bắt đầu xây dựng, kiến trúc cung đình Huế đã tiếp thu và kế thừa từ cha ông. Đồng thời tiếp thu tinh hoa của mỹ thuật Trung Hoa, trên tinh thần chống sự đồng hoá và lạc hậu, các nghệ nhân từ các miền Nam Bắc quy tụ lại, xây dựng cung đình Huế một cách có ý thức dân tộc. Trong số đó có cả những người thợ gốc Minh Hương Trung Quốc và Chămpa.

Điểm đặc biệt trong lối kiến trúc ấy là kỹ thuật được hiện đại hóa bởi những công trình sư người Pháp phục vụ dưới thời Gia Long. Theo phương châm cơ bản tiếp thu có chọn lọc, kiến trúc cung đình Huế vẫn là tổng thế kiến trúc mang bản sắc đặc trưng của Huế.

Dù vậy, các công trình trong không gian đều hài hòa với thiên nhiên. Theo đó, Điện Thái Hòa là trung tâm của Kinh thành, chung quanh là Huyền Vũ (Bắc), Chu Tước (Nam), Thanh Long (Ðông), Bạch Hổ (Tây). Hướng Kinh thành quay mặt về phía Nam vì trong Kinh dịch có nói “Thánh nhân nam diện nhi thính thiên hạ” nghĩa là bậc đế vương xoay mặt về hướng Nam mới cai trị được thiên hạ.

Kinh đô Huế xây dựng bởi ba lớp thành bao bọc là Kinh thành, Hoàng thành và Tử Cấm thành. Mỗi nơi sẽ có những đặc điểm kiến trúc cung đình Huế nổi bật.

1. Kinh thành hay Phòng thành

Năm 1805 vua Gia Long bắt đầu xây dựng Kinh thành, quy mô diện tích rất lớn 520ha, chu vi 10km. Lối kiến trúc vận dụng kiểu kiến trúc phòng ngự Vauban của Pháp. Phòng thành Huế bao gồm hệ thống thành lũy theo đường dích dắc, ngoài ra còn có pháo đài, giác bảo, đoạn thành nối hai pháo đài, tường bắn, phản pháo, phòng lô, hào, thành giai…

2. Hoàng thành

3. Tử Cấm thành

B. Giá trị thẩm mỹ của những công trình kiến trúc tiêu biểu

Đại đa số các cung điện ở Huế đều được sơn son thiếp vàng theo kiểu mái chồng nhà nối. Có nghĩa là nhà trước và nhà sau đều nối với nhau nhờ hệ thống mái trần vòm mai cua dưới máng thừa lưu. Còn đồ nội thất cung đình Huế toát lên sự mềm mại, thanh thoát, tất cả được chạm khắc hết sức tinh xảo. Bề mặt của gỗ được khảm bằng các chất liệu như mảnh sành sứ, ngà voi, xà cừ,…

Phần mái của điện với màu ngói hoàng (vàng) lưu ly và thanh (xanh) lưu ly đã khiến cho nghệ thuật kiến trúc Cung đình Huế trở nên đặc sắc, nổi bật, uy nghiêm hơn bao giờ hết. Bên cạnh đó, hệ thống cổng, cửa ở đây cũng rất đa dạng về kiểu dáng lẫn chất liệu. Để tìm hiểu sâu hơn, bạn hãy đọc tiếp nhé!

1. Kiến trúc Ngọ Môn

Là cổng chính của Đại nội, xây dựng 1833, thời vua Minh Mạng. Ngọ Môn được xây dựng trên mặt bằng hình chữ U và hệ thống Ngũ Phụng lâu chia thành 9 bộ mái lớn nhỏ, cao thấp, nhấp nhô. Thoặt đầu, Ngọ Môn với kiến trúc hình khối tương đối đồ sộ, nhưng chính chi tiết mái ngói trông rất đẹp mắt đã giảm sự nặng nề ấy đi phần nào.

Hệ thống nền đài do các vật liệu cứng (đá thanh, gạch, đồng) mà tạo nên. Tuy nhiên nhờ tạo dáng mềm mại, bố trí hài hoà, trau chuốt khéo léo từng ngóc ngách nên trông rất nhẹ nhàng. Các lối đi trổ xuyên qua nền đài thành trông tự như những đường hầm dài.

Kiến trúc cung đình Huế có Ngọ Môn khiến nơi đây càng trở nên đồ sộ nguy nga hơn, và thật hùng tráng, nhìn xa như một lâu đài tráng lệ phản ánh sự tài hòa cũng các kiến trúc sư thời Minh Mạng. Ngọ Môn là một công trình kiến trúc tiêu biểu, xuất sắc của triều Nguyễn nói riêng và kiến trúc cổ Việt Nam nói chung.

2. Điện Thái Hòa

3. Điện Long An